Bạn cần biết trước khi đọc sách Self-help

Trong bài viết trước, mình đã chia sẻ với các bạn 10 cuốn sách self-help hay nhất mà mình nghĩ nó có thể phù hợp với rất nhiều bạn. Tuy nhiên, nếu chỉ giới thiệu danh sách sách yêu thích của mình thì cũng không giúp ích gì được nhiều cho các bạn trong quá trình các bạn lựa chọn sách. 

Vì vậy trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau bàn những điều mình biết khi đọc sách self-help. Mình nghĩ với những thông tin này, bạn sẽ biết cách lựa chọn sách self-help cho bản thân về sau.

Có thể nói, self-help là dòng sách gây tranh cãi nhiều nhất. Khi mình tìm hiểu, thị trường self-help bao gồm sản phẩm như sách, audio, khóa học, hội thảo, webinar,.. ở Mỹ có trị giá khoảng tầm 10 tỷ $. Đây là con số không hề nhỏ. Vậy nên cho dù bạn yêu hay ghét nó chỉ có thể phát triển tốt hơn thôi chứ không thể dừng lại được. 

Thị trường sách self-help bao gồm sách và audio book, có trị giá 1.6 tỷ $ vào năm 2016 (số liệu của marketresearch.com). Một báo cáo khác chỉ ra rằng thị trường adult non-fiction (sách non-fiction dành cho người lớn) trị giá khoảng tầm 6.8 tỷ $. Và nếu chúng ta lấy tỷ lệ 1.6/6.8 thì có nghĩa là sách self-help chiếm khoảng ¼ thị trường sách non-fiction. Với tỉ lệ này, dù bạn là người thích đọc sách fiction hay non-fiction thì đâu đó cũng có cơ may đọc một vài cuốn self-help trong cuộc đời của mình. Quan trọng là bạn có nhận ra nó là sách self-help hay không. 

Ví dụ với cá nhân mình, mình thấy cuốn Nhà giả kim là một cuốn sách self-help. Rõ ràng, thông điệp nổi tiếng nhất của Nhà giả kim là “Nếu như bạn thực sự mong muốn điều gì thì cả vũ trụ sẽ hợp lại để giúp bạn đạt được nó”. Thực ra cuộc sống bây giờ thì không cần Nhà giả kim nữa. Chỉ cần bạn muốn một thứ gì đó thì facebook, google và youtube sẽ hợp lực lại để mang sản phẩm đó đến trước mặt bạn và…bắt bạn phải mua cho bằng được. Nếu không thì nó sẽ quảng cáo liên tục liên tục. 

Đến đây, dù bạn thích hay không thích sách self-help thì nó cũng không quá quan trọng. Vì nó như một dòng chảy lớn của cả thế giới. Việc bạn thích hay không sẽ không ảnh hưởng mấy đến sự phát triển của nó. Vì vậy, khi đọc sách self-help, chọn ra những cuốn giúp bản thân cải thiện là vô cùng quan trọng chứ không phải đọc để ghét nó, ghét tác giả,…

Trong bài viết “10 cuốn sách self-help hay nhất mình từng đọc“, mình có nhắc tới một chi tiết đó là đọc sách self-help cũng giống như mình tập võ vậy. Nó sẽ có ba level đó là võ thuật, võ công và võ đạo. Đa phần sách self-help là sách về võ thuật, nó chỉ cho bạn những chiêu thức để thành công, giàu có,… Còn lại một số ít sẽ nói về võ công và rất hiếm nói về võ đạo. Vì vậy, mình thấy điểm tốt của sách self-help không nhiều so với điểm không tốt. Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ với các bạn một số điểm không tốt và một số điểm tốt nổi bật nhất của dòng sách này.

Lợi ích khi đọc sách self-help là gì?

1. Rẻ

Sách self-help rẻ so với cái gì? Nó rẻ so với một khóa học, một lớp học hoặc một sản phẩm giáo dục cùng chủ đề.

Ví dụ Search inside yourself là một cuốn sách rất hay nói về mindfulness, neuroscience,  emotional intelligence (EQ) và cuốn sách đó được ứng dụng cho rất nhiều nhân viên của Google. Bây giờ, nó đã trở thành một chương trình đào tạo rất nổi tiếng về chánh niệm, khoa học thần kinh và thông minh cảm xúc để giúp người ta làm việc tốt hơn, hiệu quả hơn và cảm thấy cân bằng cuộc sống hơn. Giá cho cuốn sách chỉ khoảng 80 ngàn vnd (đã giảm giá) còn với khóa học của nó – giá khoảng tầm 800 $. Có nghĩa là một khóa học đắt hơn khoảng 100 lần so với một cuốn sách. 

Bạn thấy đó, sách self-help khá rẻ, đặc biệt là ở Việt Nam chúng ta, những cuốn sách được dịch ra có giá rất rẻ so với ở Mỹ hoặc các đất nước khác. 

2. Giáo dục tự thân

Ở nhà trường cũng như ở nhà, ba mẹ không dạy chúng ta đúng cách. Còn khá nhiều thiếu sót trong việc giảng dạy chúng ta. 

Ví dụ như ba mẹ không nói với chúng ta về chuyện phải sống mà không có định kiến hoặc nên theo đuổi giấc mơ của mình. Không. Đa phần ba mẹ muốn chúng ta ổn định và theo đuổi giấc mơ của ba mẹ. Hoặc họ ít khi khuyến khích chúng ta đọc sách, thậm chí là không. 

Với trường họ, thầy cô có thể dạy bạn những môn học, chuyên ngành nhưng họ không hướng dẫn bạn cách đối xử với đồng nghiệp, cách vượt qua khủng hoảng tuổi 20, tuổi 30, tuổi 40,… Và những kiến thức khác như sống thuận với tự nhiên, tôn trọng môi trường, có trách nhiệm với những cộng đồng xung quanh,…

Hầu hết những thiếu sót trên, bạn có thể tìm thấy khi đọc sách.

3. Học hỏi trải nghiệm của tác giả

Sách self-help rất đa dạng ở những chủ đề khác nhau từ giảm cân, tự tin, tâm linh, trực giác, tinh thần đến tâm lý,… rất rất nhiều để chúng ta có thể học và hiểu. Và với nhiều chủ đề như vậy, mình có cơ hội để khám phá các ngóc ngách khác nhau trong con người mình cũng như mở ra nhiều góc nhìn, trải nghiệm mà bản thân chưa từng biết trước đó.

Khi còn là sinh viên mình chỉ đọc sách self-help về học tập, làm giàu,… Rất may mắn sau này minhd đã có những người thầy, những trải nghiệm, những cuốn sách giúp cho mình đi vào con đường mà mình nghĩ nó ổn trở lại. 

Điểm yếu của sách self-help?

1. Góc nhìn chủ quan

Mình nghĩ đây là điểm yếu chí tử của dòng sách này. 

Sách self-help được viết ra dựa trên trải nghiệm của riêng tác giả. Với mỗi tác giả – họ lớn lên, họ trải nghiệm và sống trong những môi trường khác nhau, họ có ba mẹ, có môi trường giáo dục và sống ở những đất nước khác nhau. Vậy nên, những thứ họ trải qua và đúc kết lại không chắc nó đúng với phần đông tác giả. 

Theo quan điểm cá nhân mình, khi viết sách self-help, tác giả không viết cho toàn thế giới mà họ viết cho những người xung quanh họ. Họ viết để giải quyết những vấn đề mà họ cảm thấy băn khoăn xung quanh cuộc sống của họ. Nhờ công nghệ, internet, cuộc sống hiện đại mà những đầu sách đó được dịch ra bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. 

Đương nhiên, rào cản đầu tiên đó là sách dịch. Dù dịch giả dịch tốt cỡ nào đi chăng nữa thì rất khó để diễn tả được toàn bộ ý mà tác giả muốn. 

Thứ hai là đặc điểm văn hóa. Ví dụ như sách self-help ở Mỹ. Nó nở rộ sau chiến tranh thế giới thứ hai, khi rất nhiều người từ chiến trường trở về cần bắt đầu lại và phải tham gia vào thị trường lao động. Lúc đó, họ phải trang bị lại kỹ năng, tư duy, cách thức họ làm việc. Họ tìm đọc sách self-help để được hỗ trợ. 

Điều đó có nghĩa là những bạn trẻ như mình và bạn thuộc thế hệ Millennials – một thế hệ trẻ, một thế hệ của sự trải nghiệm, của sự kết nối toàn cầu, khi đọc những self-help kiểu classic – thuộc thế kỷ trước, chúng ta sẽ có những cái bất đồng và không phù hợp. Chưa kể đến chuyện văn phong gần như rất khó để hợp nữa. 

Để giải quyết điểm yếu này, thông thường mình phải kiểm tra và nghiên cứu rất kỹ về tác giả. Nếu tìm được một tác giả xuất sắc thực sự, bạn sẽ được mở mang đầu óc ra rất nhiều. 

Ví dụ như cuốn The power of NOW. Mình nghĩ cuốn đó đa phần mọi người đọc đều rất phù hợp. Mặc là sách self-help, nhưng nó đi vào khía cạnh tâm linh rất nhiều. Có một bạn gửi mail cảm ơn mình vì đã giới thiệu cuốn sách này, trước đó bạn ấy cảm thấy rất lạc lối và lạc lõng. Nhưng sau khi đọc xong, bạn thấy có định hướng và hiểu được mình phải làm gì tiếp theo.

Bạn thấy đó, tác giả là ai là vấn đề không thể bỏ qua.

2. Tất cả mọi thứ đều tương đối

Những độc giả đọc sách self-help (không phải tất cả mọi người) có xu hướng bị cuồng và tin vào tất cả những gì mà tác giả viết. 

Hậu quả của nó là vài năm trước, có mấy thanh niên ra phố đi bộ rồi quyết tâm kiếm được 1 triệu $. Thậm chí có mấy thanh niên còn phát biểu muốn lượm được 1 triệu $ và những người xung quanh thì vẫn vỗ tay rào rào.

Những người cuồng như vậy, mình nghĩ họ đã đọc cuốn Nghĩ giàu và làm giàu của Napoleon Hill. Trong cuốn sách có nguyên tắc “Tự kỷ ám thị” – mình nói trước gương, nói với chính mình và nói liên tục về một điều gì đó để mình có niềm tin vào nó. Và một trong những kết quả của nó chính là ví dụ trên. 

3. Đơn giản hóa vấn đề

Đây là điểm mà mình rất không hài lòng về dòng sách self-help. 

Có một lần vợ mình đi tham dự một trainning của công ty và công ty đó mời về một ông diễn giả. Ông diễn giả đó nói rằng “Hãy nói cho tôi biết năm người ở xung quanh cuộc sống của bạn, tôi sẽ nói cho bạn về tương lai của bạn.”. Những người khác ở công ty khi nghe xong rất phấn khích: “Yess, mình phải ở với những người tốt, người thành đạt”.

Và thật ra, khi nhìn sâu vào câu nói trên, chắc nó thuộc cuốn sách “Đừng bao giờ đi ăn một mình” – những cuốn sách về giao tiếp kiểu như “Đắc nhân tâm”, nó đâu khác những câu ca dao tục ngữ của Việt Nam mình. Ví dụ như “Gần mực thì đen gần đèn thì sáng”. Nhưng những câu ca dao, tục ngữ đều là những kinh nghiệm được đúc kết bởi một nhóm người hoặc một ai đó thông thái, nó đúng trong thời điểm đó, với những con người ở đó và với phong nền văn hóa ở đó. Bản thân câu đó cũng có một câu khá mâu thuẫn, đó là “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Nên mình thấy những người muốn bán sách self-help vì kiếm tiền, vì sự nổi tiếng, họ đơn giản hóa vấn đề để độc giả cảm thấy thật dễ dàng.

4. Lý thuyết khác xa với thực tế

Nếu từng đọc những cuốn sách thuyết trình, bạn sẽ thấy hầu hết sách đều khuyên bạn cần tự tin khi đứng trước đám đông. Ai cũng biết được điều đó nhưng câu trả lời là làm sao để có được sự tự tin thì họ không đề cập đến. Mình đã đứng trên sân khấu rất nhiều, và thành thật, rất khó để tự tin ngay trong những lần đầu, thậm chí là về sau.

Cá nhân mình khi mở một lớp học về thuyết trình, học viên sẽ trải qua khoảng tầm 12 buổi học. Trong 12 buổi đó, mỗi học viên đều phải đứng lên nói trước lớp rồi các bạn phải về nhà để quay video lại. Sau đó mình sẽ feedback, mình sẽ sửa về câu, cách nói, body language, về nội dung, content, về cách kể chuyện,… Sau 12 buổi đó, buổi cuối cùng là buổi tổng kết, mình cũng thấy 70-80% các bạn ấy làm tốt còn 20% còn lại vẫn chưa thực sự làm tốt được vì các bạn ấy cần thêm thời gian. 

Ở trên mình có đề cập tới một quan điểm, đó là những khóa học, những khóa đào tạo sẽ có phí cao hơn rất nhiều vì nó đi kèm những người hướng dẫn, những người trực tiếp hỗ trợ cho học viên. Còn với đọc sách self-help, bạn phải là người tự học. 

Vì vậy, bạn cần hiểu được khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế là rất rất xa và bạn đừng nên kỳ vọng quá cao. 

Vậy thì với tất cả những điều mình phân tích ở trên, có gợi ý nào dành cho các bạn để đọc sách self-help không? 

Câu trả lời là CÓ.

1. Tư duy phản biện

Nếu bạn có tư duy phản biện, bạn sẽ không hoàn toàn tin vào những gì tác giả nói. Thay vào đó, bạn có cơ hội để kiểm chứng, chứng minh, so sánh quan điểm của tác giả đưa ra trong cuốn sách. Mình thấy kỹ năng tranh luận của chúng ta đa phần rất thấp và chủ yếu là nói càng, ngụy biện và không có trang bị cho mình những nền tảng kiến thức cũng như những kỹ năng phản biện phù hợp. 

Nếu bạn có tư duy phản biện, nó không chỉ giúp bạn đọc sách tốt hơn mà còn giúp bạn nhìn nhận được vấn đề và tranh luận với người khác một cách lịch sự, đúng mực hơn rất nhiều. 

2. Chọn sách có hướng dẫn hành động

Những cuốn sách self-help mình thấy tốt đa phần sẽ có những hướng dẫn hành động, những bài tập để người đọc có cơ hội trải nghiệm những điều mà tác giả chia sẻ. Những tác giả có hành động, bài tập thì họ cũng có sự nghiên cứu và tâm huyết hơn so với những tác giả khác. 

3. Học đi đôi với hành

Khi đã đọc sách self-help là khi bạn đang có những vấn đề cần giải quyết. Nếu bạn đọc xong mà không giải quyết được thì cuốn sách đó không được thực hiện đúng chức năng của nó và khả năng cao, nó không mang lại giá trị nào cho bạn.

Vì vậy, khi bạn đọc xong cái gì đó, bạn hãy thực hành để kiểm chứng tính đúng sai của nó. Khi đã thực hành, thấy đủ và ổn, bạn không cần đọc tiếp những cuốn sách về chủ đề đó nữa. 

Hy vọng những chia sẻ của mình trên đây sẽ giúp ích cho các bạn trong việc lựa chọn cũng như đọc sách self-help.

2 thoughts on “Bạn cần biết trước khi đọc sách Self-help

  • Reply Ông nội họ phạm July 7, 2022 at 5:16 pm

    Cảm ơn a vì đã cho e hiểu rõ hơn về dòng sách này ,e hơi phân Vân nhờ a mà e hiểu rõ về nó hơn,cảm ơn a vì bài viết giá trị
    #moral value

    • Reply Vui Lên July 8, 2022 at 4:01 pm

      kaka, anh vui vì nó hữu ích với em. Dòng sách nào cũng có nhiều mặt, nên bước chọn sách rất quan trọng nhen.

Leave a Reply

Your email address will not be published.