Nhắc đến thấu hiểu bản thân, thông thường chúng ta hay nghĩ đến các đầu sách self – help. Đây là những kinh nghiệm từ người khác, nên nó khá dễ đọc và có nhiều ứng dụng thực tiễn. Tuy nhiên, sách self-help cũng có những hạn chế nhất định. Vì vậy trong bài viết này, mình sẽ giới thiệu đến bạn 10 cuốn sách giúp bạn thấu hiểu bản thân tốt hơn, thông qua lăng kính tâm lý học. Bạn theo dõi ở bên dưới nhen.
1. How psychology work – Hiểu hết về tâm lý học
Đây là cuốn sách tâm lý đầu tiên bạn nên đọc, trước khi đọc những cuốn sách tâm lý khác. Có thể coi đây là cuốn sách nhập môn, bởi nó có khá nhiều thuật ngữ chuyên môn, được giải thích khá dễ hiểu. Quan trọng hơn, nội dung của cuốn này khá toàn diện, giúp bạn hiểu được cơ chế hoạt động của tâm lý, những chủ đề, phương pháp trị liệu khác nhau, cũng như những cách tiếp cận trong tâm lý.

How psychology work là lựa chọn khá ổn nếu bạn chưa biết gì về tâm lý học, để cung cấp cho mình vốn từ vựng cũng như những hiểu biết cốt lõi về lĩnh vực này. Nó là bước đệm tốt để bạn có thể tiếp cận tốt hơn hoặc không bị bỏ giữa chừng các đầu sách tâm lý hay khác.
2. Chatter – Trò chuyện với chính mình
Tiếng nói bên trong không phải là một chủ đề dễ tiếp cận, và cũng không có nhiều sách nói về điều này. Thông thường, những cuốn sách về inner voice (tiếng nói bên trong) chủ yếu sẽ thuộc lĩnh vực tâm linh. Thật may khi bắt gặp được Chatter, một cuốn sách khá thực tiễn và có nhiều cách thức khác nhau giúp bạn làm dịu giọng nói bên trong mình, nhận diện rằng mình đang chỉ trích bản thân, đang đổ lỗi cho chính mình. Ngoài ra, rất nhiều phương pháp khác nhau trong Chatter, đã được tác giả nghiên cứu chuyên sâu, cuốn sách này giúp bạn có thể làm quen với giọng nói bên trong và biết cách để điều chỉnh cho phù hợp.

Dù rằng cuốn này không quá xuất sắc, nhưng mình thấy nó đủ hay để bạn có thể đọc và bắt đầu làm quen với những khái niệm như self-talk, để bước vào hành trình thấu hiểu chính mình.
Hàng triệu thông tin, suy nghĩ trong chiếc đầu này, làm sao bạn có thể kiểm soát, nhận biết tốt hơn? Nếu có thể hiểu được cách tư duy của mình, chúng ta có thể thay đổi được cả về hành vi lẫn cảm xúc của mình. Hai cuốn sách tiếp theo sẽ cho bạn câu trả lời.
3. Mindset – Tâm lý học thành công
Ý chính trong cuốn này sẽ giúp bạn nhìn thấy được sự khác biệt giữa fixed mindset – tư duy cố định và growth mindset – tư duy phát triển. Khi nhận diện được những mô thức suy nghĩ của mình mỗi ngày, có thể bạn sẽ bắt đầu nhận ra rằng, những thất bại trong quá khứ, những mâu thuẫn mình có, những khi mình từ bỏ, có thể, nó đến từ tư duy cố định của mình. Mình hiểu sai về thông minh. Hiểu sai về tài năng. Quan trọng hơn, mình cũng hiểu sai về thành công.
Nếu hiểu hơn về những loại tư duy khác nhau, đặc biệt là fixed mindset và growth mindset, có thể bạn sẽ bắt đầu cởi trói cho mình. Hơn thế nữa là bắt đầu thực hành để trang bị cho mình những kỹ năng mới, con đường mới để giải quyết vấn đề.
Mình không đánh giá quá cao cuốn này, nhưng mình nghĩ nó phù hợp nếu bạn quan tâm đến tâm lý học và muốn tìm hiểu những cuốn sách tâm lý cho người mới bắt đầu.
4. Tư duy nhanh và chậm
Đây là cuốn sách khá nổi tiếng nhưng gần đây mình mới có cơ hội đọc để cũng phân tích với các bạn trong CLB sách của mình. Có thể nói, đây là cuốn sách nặng đô nhất trong list sách này vì nó chứa rất nhiều nghiên cứu khác nhau. Nó cũng không thuần là cuốn sách tâm ký về nhận thức mà còn được ứng dụng trong lĩnh vực kinh doanh. Nếu bạn không có nền về kinh tế cũng như tâm lý thì sẽ hơi khó cho bạn.

Điều đặc biệt của Tư duy nhanh và chậm là sau khi đọc xong, bạn sẽ bớt tin vào bản thân hơn. Bởi những quyết định hằng ngày của chúng ta, thường không giỏi như mình đang tưởng. Thậm chí, chúng ta đã mắc rất nhiều sai lầm trong quá khứ mà không hề hay biết.
Một điều nữa, cuốn sách cũng giúp bạn ít tin vào người khác hoặc những nhận xét của họ. Những con đường tắt và sai trong tư duy, đã tạo cho chúng ta rất nhiều những thiên kiến, dẫn đến những mô thức suy nghĩ sai lầm, cuối cùng là hành động sai lầm. Cuộc sống của chúng ta hẳn đã khá khốn khổ với những tư duy này.
Lối tư duy theo hệ thống 1 và 2 được phân tích khá kỹ trong cuốn sách. Hệ thống 1 là cách xử lý tự động, nhanh chóng ngay lập tức. Nhưng khả năng sai cũng khá nhiều. Hệ thống 2 thì chậm hơn, nhưng lại đòi hỏi nhiều năng lượng, sự tập trung, nổ lực để chúng ta có thể phân tích và đưa ra quyết định tối ưu. Phần cuối mình thấy khá hay khi tác giả đề cập đến Experience- sellf (bản thể trải nghiệm) và Remembering-self (bản thể hồi tưởng). Đây là cách phân loại hay để bạn có thể hiểu được bản chất của hạnh phúc, cách chúng ta trải nghiệm và nhìn nhận hạnh phúc hiện tại trong cuộc sống của mình.
5. Sức mạnh của thói quen
Cuốn sách ứng dụng khá hay về tâm lý học hành vi. 70% hành động hằng ngày của chúng ta là thói quen, có tốt và xấu. Tuy vậy, chúng ta ít khi nhận thức được những thói quen này trong những hành động hằng ngày của mình.

Những nghiên cứu trong cuốn sách giúp bạn hiểu được cách thói quen hình thành, cũng như cách loại bỏ những thói quen không tốt. Hơn nữa, bạn có thể ứng dụng không chỉ cá nhân mà cả ở nơi làm việc, trong gia đình bạn. Đây là cuốn sách có nền tảng tốt trong các đầu sách về chủ đề thói quen, bạn có thể đọc và tham khảo nhen.
6. Search inside yourself
Cuốn sách về cảm xúc – một chủ đề không kém quan trọng trong tâm lý học. Cuốn sách được kết hợp từ những nghiên cứu về não bộ, mindfulness và EQ (Emotional intelligence) nên nó có tính ứng dụng khá cao. Thú vị hơn cuốn sách đã được áp dụng cho nhân viên của Google và cho ra một khoá học cùng tên.
Lối viết khá dễ thương, dễ chịu, hài hước. Cộng thêm nhiều bài tập thú vị nên đây là nguồn tiếp cận mang tính ứng dụng khá cao về mặt cảm xúc để bạn có thể đọc và thực hành.
7. Gắn bó yêu thương
Khi đã hiểu hơn về cảm xúc chúng ta có thể nhìn lại sâu hơn về các mối quan hệ thân thiết, đặc biệt là mối quan hệ đôi lứa. Chắc hẳn, sẽ không có con đường nào bằng phẳng. Vậy thì vấn đề đến từ đâu, cuốn sách này sẽ cho bạn câu trả lời.
Gắn bó yêu thương là cuốn sách nổi bật nhất trong thuyết gắn bó. Nó giúp bạn hiểu được cách chúng ta tương tác với những người thân yêu, những người chúng ta đã dành thời gian phần lớn cuộc đời.
Bạn là style nào? Lo âu, tránh né, an toàn hay mix? Biết được loại gắn bó của mình chúng ta sẽ có cách tương tác phù hợp với đối phương khi xảy ra mâu thẫu, thay vì chạy trốn hoặc làm quá vấn đề như trước kia.
Nhiều câu chuyện và minh hoạ sẽ là điểm cộng cho tính ứng dụng cao của cuốn sách này.
8. Sao ta lại ngủ
Giấc ngủ ảnh hưởng đến cảm xúc, sự tập trung, năng suất làm việc và gần như mọi khía cạnh trong cuộc sống của bạn. Tuy vậy, chất lượng giấc ngủ của chúng ta đang ngày càng giảm bởi social media, thiết bị điện tử và thông tin bên ngoài.
Nếu bạn đã tìm từng tìm những lời khuyên để cải thiện giấc ngủ, bạn nên tìm đọc cuốn sách này. Cuốn sách giúp bạn hiểu được bản chất của não bộ khi đang ngủ, pha giấc ngủ, sóng não, được thể hiện ra sao. Quan trọng hơn là việc chuẩn bị một giấc ngủ tốt theo những nghiên cứu khoa học sẽ giúp bạn cải thiện chất lượng giấc ngủ tốt và xa hơn là cải thiện chất lượng cuộc sống.
9. Bàn về hạnh phúc
Đây là cuốn sách của thầy Matthieu Ricard – một nhà sư và là một nhà nghiên cứu.Cuốn sách có sự tổng hòa giữa các nghiên cứu khoa học về não bộ, những tác động từ xã hội và một số phần nói về nguyên tắc của Đạo Phật. Vì vậy cuốn sách này khá toàn diện cho chủ đề hạnh phúc.
Nếu bạn đang có câu hỏi về việc làm sao để hạnh phúc hơn, với hạnh phúc được giải thích ở nhiều góc độ khác nhau như sinh học, não bộ, sự tác động của xã hội hay góc nhìn của Phật giáo, thì Bàn về hạnh phúc là lựa chọn phù hợp để bạn có thể bắt đầu hành trình tìm kiếm hạnh phúc của riêng bạn.
10. Quite – Hướng nội
Mình đọc cuốn này trong giai đoạn nghiên cứu về MBTI tầm 8-9 năm trước. Mình nghĩ Quite mở ra nhiều cơ hội mới cho người có xu hướng hướng nội. Việc dán nhãn hướng nội hay hướng ngoại không phải là điều tối ưu, dù vậy sự phân loại cũng có những giá trị nhất định để chúng ta dễ dàng nhận diện mô thức, nhận diện đối phương tốt hơn.
Xã hội mình đang sống có xu hướng thích những ai có xu hướng hướng ngoại, những người dễ tương tác, kết nối, thể hiện bản thân. Ngược lại, người có xu hướng hướng nội thường thích dành thời gian cho bản thân, cho những suy nghĩ. Họ cũng thường ít nói. Tuy vậy, cũng khó phân loại hướng nội hay hướng ngoại chỉ dựa vào tần suất nói chuyện của họ. Mình từng gặp những bạn có xu hướng hướng nội lại nói khá nhiều khi gặp những người thân thiết.
Tuy vậy, bạn cũng cần cân nhắc bởi sự phân loại này cũng có những cái hiểu khác nhau, không nhất quán. Việc dễ dãi phân định của nó cũng khiến chúng ta dễ hiểu sai. Dù bạn có xu hướng hướng ngoại hay hướng nội, mình nghĩ đây đều là những món quà mà chúng ta cần trân trọng. Tuy nhiên, khi người có tính hướng ngoại có vẻ được trân trọng hơn cộng với việc không hiểu đúng về hướng nội, có thể bạn sẽ không thấy trân trọng món quà này.
Mình nghĩ cái hay nhất trong Quite là có thể giúp bạn thực hành Self- acceptance (chấp nhận bản thân) – dù chúng ta có xu hướng nào cũng không quan trọng, miễn là bạn ý thức rõ và hướng mình đến cuộc sống hạnh phúc, bình an. Và điều đầu tiên trên hết, chính là hiểu rõ về những đặc điểm, xu hướng của bản thân mình.
10 cuốn sách tâm lý học giúp bạn thấu hiểu bản thân ở nhiều chủ đề khác nhau về cảm xúc, hành vi, thói quen, nhận thức. Hy vọng bạn sẽ tìm đọc và ứng dụng thật tốt cho mình nhen.